Dyddiau i’w dathlu yn y calendr Cymreig

This traditional custom sees children knocking on doors and singing festive rhymes on 1 January in exchange for small gifts. Calennig events are staged around Wales on New Year’s Eve, usually with music and fireworks.

Ionawr

Pwy â ŵyr beth sy’n ein gwneud ni’r Cymry yn bobl mor rhamantus – y golygfeydd godidog o’r mynyddoedd o bosib?! Mae gennym ni hyd yn oed ein nawddsant cariadon ein hunain. Anghofiwch am ddydd San Ffolant, 25 Ionawr yw diwrnod mwyaf rhamantus y flwyddyn yma yng Nghymru. Rydym ni’n rhoi anrhegion i’n hanwyliaid er cof am Santes Dwynwen, merch a’i hudodd gan serch cyn troi’n lleian ar ôl i’w thad ei gwahardd rhag priodi’r gŵr roedd hi’n ei garu. Ahh.

Traditionally, Gŵyl Fair y Canhwyllau (Mary’s Festival of the Candles), celebrated on February 2, marked the coming of spring in Wales. Candles were lit and placed in windows and parlour games played. Though no longer a fixture on the calendar, candle-themed services take place in some churches to celebrate the date.

For Dydd Miwsig Cymru (Welsh Language Music Day) we celebrate Welsh language music of all forms, in all genres! The country is taken over with pop-up gigs and performances in all sorts of venues. Whether you’re into indie, rock, punk, funk, folk, electronica, hip hop or anything else, there’s incredible music being made in the Welsh language for you to discover.

Chwefror/Mawrth

Mae gennym ni ’chydig o obsesiwn am rygbi yma yng Nghymru. Mae’r frwydr rhwng Cymru a Lloegr yn ystod twrnamaint y Chwe Gwlad yn Stadiwm y Principality yng Nghaerdydd, cartref rygbi Cymru, yn un o uchafbwyntiau’r calendr rygbi. Mae dros 70,000 o bobl yn annog y tîm cenedlaethol yn eu blaenau.

Mawrth

Mae ein diwrnod cenedlaethol ar 1 Mawrth yn ddathliad mawr o’n nawddsant, Dewi Sant.

Roedd Dewi Sant (c. 500 - c. 589) yn esgob Cymraeg ym Mynyw (Tyddewi nawr) yn ystod y 6ed ganrif.

Ceir sawl parêd ar draws y wlad sy’n hwyl mawr i bawb a lle mae nifer o faneri Cymru’n chwifio’n falch. Mae llawer o bobl yn gwisgo pin cenhinen Bedr neu genhinen – symbolau cenedlaethol Cymru – a rhai, yn enwedig plant, yn gwisgo gwisg Gymreig draddodiadol, crysau rygbi Cymru, neu’n gwisgo i fyny fel cennin, cennin Pedr neu ddreigiau hyd yn oed.

Held on the eve of the Christian fasting period of Lent, Diwrnod Crempog (Pancake Day) sees people making and tucking into pancakes of all shapes and sizes. (Want to make your own? Have a look at our crempog recipe).

The Christian holiday of Easter falls over one weekend in March or April, with the Monday and Friday both bank holidays (meaning many people don’t have to work). Religious processions are held (usually on the Sunday), while children hunt for chocolate eggs left by the Easter Bunny – a mythical giant rabbit with a penchant for chocolate (not to be confused with Welsh rarebit).

Calan Mai, on 1 May, was traditionally considered the beginning of summer. Houses were decorated and bonfires lit, and big parties took place. Today, the first Monday in May is still a bank holiday (meaning many people don’t have to work).

Mai

Os oes un llenor mae pobl y tu allan i Gymru yn ei gysylltu â’r wlad yn anad neb arall, Dylan Thomas yw hwnnw, y bardd a’r storïwr telynegol, rhamantaidd a thrafferthus. Cafodd Dylan ei eni yn Abertawe ac ysgrifennodd y rhan fwyaf o’i weithiau enwocaf yma yng Nghymru. Caiff Diwrnod Dylan ei ddathlu ar 14 Mai – yng Nghymru ac mewn llefydd eraill hefyd. Dyma’r dyddiad y cafodd ei waith enwocaf, Under Milk Wood, ei ddarllen am y tro cyntaf ar lwyfan yn Efrog Newydd yn 1953. Oeddech chi’n gwybod fod yr awdur llyfrau plant, Roald Dahl, hefyd yn Gymro?

The Artes Mundi is a biannual art prize is the biggest in the UK and attracts talent from across the world. Shortlisted artists have their works exhibited at National Museum of Wales in Cardiff for a number of weeks, before the eventual winner of the £40,000 award is announced.

Over the May bank holiday every year, a small army of comedians descend on the historic market town of Machynlleth. The much-loved Machynlleth Comedy Festival hosts intimate gigs in pubs, railway stations and gin distilleries.

One of the world’s biggest and best literary festivals, nicknamed the Woodstock of the Mind by Bill Clinton...  Hay Festival takes place every year in late spring, in the little border town of Hay on Wye.

The oldest classical music festival in Wales takes place each June in the grand Gregynog Hall, in the village of Tregynon, near Newtown. The Gŵyl Gregynog festival first started in 1933, and still attracts visitors from around the world today.

Gorffennaf

Nid yn unig yw hon y sioe amaethyddol fwyaf yng Nghymru, mae hi hefyd y sioe fwyaf ym Mhrydain. Ynghyd ag arddangos y gorau o anifeiliaid fferm a byd amaeth, mae pob math o ddigwyddiadau eraill i’w gweld yma fel arddangosiad beiciau modur motocross, arddangosiadau hedfan gan awyrennau hen ffasiwn a pherfformiadau gan Fand Catrodol y Sioe Frenhinol. Caiff ei chynnal yn Llanelwedd ac mae’n para am bedwar diwrnod cyfan.

The annual Râs Yr Wyddfa (Snowdon Race) to the summit of Mt Snowdon and back has been held since 1976 and attracts around 500 runners from 10 different countries.

Held over two weekends in July, the Conwy River Festival celebrates the important relationship between the town and the river estuary that runs alongside it. Events include boat shows, races and quay-side entertainment for kids.

Awst

Mae Cymru’n gartref i sawl gŵyl gerddorol lachar ac anarferol, a nifer ohonynt yn denu ymwelwyr triw â phobl yn dychwelyd flwyddyn ar ôl blwyddyn. Mae Gŵyl y Dyn Gwyrdd yn enghraifft berffaith. Ers iddi gael ei chynnal am y tro cyntaf yn 2003, mae Gŵyl y Dyn Gwyrdd wedi tyfu i fod yn ddigwyddiad pedwar diwrnod o hyd â 20,000 o fynychwyr yn mwynhau cerddoriaeth werin fyw ynghyd â ffilmiau, comedi, theatr a barddoniaeth amgen.

Awst

Mae eisteddfod yn ŵyl sy’n dathlu llenyddiaeth, cerddoriaeth a pherfformiadau Cymraeg. Mae eisteddfodau wedi bod yn digwydd ar hyd a lled y wlad ers y 12fed ganrif. Yr eisteddfod fwyaf yw’r Eisteddfod Genedlaethol flynyddol sy’n cael ei chynnal mewn lleoliad gwahanol bob blwyddyn. Mae’n ŵyl sy’n canolbwyntio ar ddathlu a hyrwyddo ein hiaith a’n diwylliant unigryw. Mae’n para wythnos ac yn denu tua 150,000 o ymwelwyr i fwynhau cymysgedd eclectig o gerddoriaeth, dawns, drama a gweithdai ynghyd â digwyddiadau ar gyfer y teulu cyfan.

Awst

Mae tref Llanwrtyd yng nghanolbarth Cymru yn enwog am ei gemau gwallgof. Mae cystadlaethau fel y ras dyn yn erbyn ceffyl, a thaith feicio’r Real Ale Wobble yn cael eu cynnal ar adegau gwahanol ar hyd y flwyddyn, ond mae’r gemau gwallgof yn eu hanterth yn ystod Chwaraeon Amgen y Byd ddiwedd Awst. Mae’n cynnwys cario’r wraig, reslo grefi, rhedeg am yn ôl a swyno pryfaid genwair. Ond y digwyddiad enwocaf yw’r snorclo cors. Dim syniad beth yw hynny? Does ond un ffordd o gael gwybod...

The long-running annual Brecon Jazz Festival has played host to a range of jazz musicians from across the world.

Pride Cymru is the largest LGBTQ+ event in Wales. It is held in Cardiff each year, with parades, parties and live music taking place to champion diversity and equality.

Medi

Ond peidiwch da chi â’i alw’n gaws ar dost, iawn? Mae caws pob Cymreig yn bryd llawer mwy crefftus: haenau o gaws wedi toddi yn gymysg â mwstard a chwrw wedi ei dywallt yn gywrain dros fara wedi ei dostio. Does neb yn gwybod o ble y daeth, ond mae’n debyg fod yr enw Saesneg ‘rarebit’ yn llygriad o’r gair ‘rabbit’ (os ydi hynny’n helpu?). Mae i’w weld ar fwydlenni ar hyd y wlad, ond rydym ni’n ei fwynhau gymaint nes bod gennym ni ein Diwrnod caws pob Cymreig blynyddol ar 3 Medi.

Abergavenny Food Festival is a fusion of product tastings, cookery masterclasses, and fun foodie activities for kids (plus a sprinkling of celeb chefs) ensures this well-attended weekend festival is one of Wales’s top culinary events.

This bourgeoning three-day film festival showcases the best of Welsh filmmakers, directors and animators with prizes in 20 categories. Over 80 films and shorts are screened during Wales International Film Festival every year.

What is thought to be the largest annual Elvis fan gathering in the world inexplicably takes place in the seaside town of Porthcawl every September, with over-the-top fancy dress and singalongs galore.

Cadw’s Open Doors event sees the Welsh Government’s historic environment service throw open the doors to a number of Welsh heritage buildings and historic attraction for a weekend. This gives up close and behind the scenes access to monuments and buildings not usually accessible to the public.

Held annually in Tenby, Pembrokeshire, the IRONMAN Wales event draws hundreds of athletes (professional and amateur) from around the world.

Hydref

Mae pobl eraill hefyd yn dathlu Calan Gaeaf ar 31 Hydref wrth gwrs, ond mae’r Calan Gaeaf Cymreig yn dynodi diwrnod cyntaf y gaeaf. Roedd ein cyndeidiau Celtaidd yn credu bod y porth rhwng y byd hwn a’r arallfyd yn agor ar y diwrnod hwn. Roeddent, felly, yn talu teyrnged i’r meirw drwy ddawnsio o amgylch tân y pentref. Roedd yn achlysur prudd lle byddai pobl yn gwisgo masgiau i geisio cadw ysbrydion drwg draw. Peidiwch â phoeni, erbyn hyn mae’n ddigwyddiad dipyn ysgafnach! Fel mewn llefydd eraill, mae pobl yn gwisgo gwisgoedd ffansi brawychus ac mae plant yn mynd i guro drysau yn gofyn am ddanteithion.

Cardiff’s premier music festival, Sŵn Festival was started by Welsh BBC DJ Huw Stephens, and sees a number of live music venues throughout the city hosting gigs of varying sizes during a weekend in October. The festival is now run by Cardiff nightclub, Clwb Ifor Bach.

Over its 15-year history, the Iris Prize has become a leading voice in championing LGBT+ short film, and the Cardiff-based festival, which accompanies the annual £30,000 film award (the world's largest short film prize) is a significant event in the British film festival calendar.

One of a handful of marathons hosted in Wales, the Newport Wales Marathon, thought to be one of the UK’s flattest marathons, takes place in and around the city of Newport, finishing alongside the city’s riverfront. There is also an accompanying 10k race.

The night Guy Fawkes’ plot to blow up the British parliament was foiled is celebrated across the UK with bonfires and firework displays, and Wales is no different. Major displays take place in towns and cities across the country on November 5, as well as the closest weekend.

Rhagfyr/Ionawr

Mae traddodiad y Fari Lwyd yn un baganaidd sy’n dal i’w chadw’n fyw mewn rhannau o dde Cymru. Caiff penglog ceffyl ei osod ar bolyn a’i addurno â chlychau a rhubanau lliwgar a chaiff ei gario drwy’r strydoedd. Ym mhob tŷ, mae’r Fari a’i chyfeillion yn canu penillion wrth y drws. Mae’r rhai sydd yn y tŷ yn ateb yn ôl â phenillion hefyd. Yn y diwedd, mae’r Fari yn cael mynd i mewn i’r tŷ ac mae’n dod â lwc dda am y flwyddyn sydd i ddod. Fe welwch y Fari Lwyd gan amlaf ym mis Rhagfyr ond mae hi i’w gweld ym mis Ionawr hefyd; un lle sy’n cynnal y traddodiad yw Cas-gwent.

Christmas Day is a national holiday in Wales and is celebrated with family. Gifts are exchanged and far too much food consumed. Many people visit pubs on Christmas Eve and/or attend midnight carol services at churches, referencing the Welsh tradition of Plygain, which involves going to church at 3am to sing folk songs on Christmas morning.

Rhagfyr

 thros 800 milltir o arfordir hardd, rydym ni’n reit hoff o’r môr bob adeg o’r flwyddyn. Fe welwch chi ni yn ein cannoedd hyd yn oed yn neidio i mewn i’r dŵr yn ystod gwyliau’r Nadolig, rhwng Gŵyl San Steffan a dydd Calan. Pa well ffordd o losgi’r holl galorïau wedi’r gloddesta mawr dros gyfnod yr ŵyl na throchi yng nghanol y tonnau brochus? Mewn gwisg ffansi, wrth reswm. Mae’r traddodiad ar ei hynaf yn Ninbych-y-pysgod, ond fe gewch hefyd ddigwyddiadau nofio gaeafol yn Abersoch, Porthcawl, Llandudno, Ynys y Barri, Casnewydd, Saundersfoot ac mewn amryw o leoliadau eraill.

Founded in 1958 by local runner Bernard Baldwin, the Nos Galan Road Races take place in the town of Mountain Ash every New Year’s Eve. The event starts with a torchlight procession, usually led by a celebrity (such as Welsh rugby captain Sam Warburton), before the adult and child races take place. The night is capped off with a firework display.

Darganfyddwch ragor am berfformiadau byw, gwyliau a diwylliant yng Nghymru.

Cewch wybodaeth am ddigwyddiadau a phethau i’w gwneud yng Nghymru ar wefan Croeso Cymru.