Symbolau cenedlaethol Cymru

A colourful – often turbulent – history, along with a penchant for the mythical, means Wales has adopted a weird and wonderful array of objects and concepts into its cultural identity; things that today serve as emblems of the country.

Here’s a lowdown on a few of them, with info on how and why they’ve managed to become synonymous with modern-day Wales.

Fe gymerodd hi hyd at 1959 i faner genedlaethol Cymru gael ei chyhwfan yn swyddogol am y tro cyntaf. Credir bod arwyddocâd y ddraig o fewn diwylliant Cymru yn dyddio yn ôl i chwedl Arthuraidd pan gafodd Myrddin weledigaeth o ddraig goch (yn cynrychioli Prydeinwyr brodorol) yn brwydro yn erbyn draig wen (goroeswyr Sacsonaidd). Cyfeiria defnydd o wyrdd a gwyn at liwiau’r Tŷ Tuduraidd, y teulu brenhinol o’r 15fed ganrif o darddiad Cymreig. Enillodd y ddraig goch y frwydr, rhag ofn eich bod chi’n pendroni…

Mae hon yn un i’r rheini sy’n credu bod diwylliant cyfoes yn ymwneud â steil ac nid sylwedd. Ymddengys bod tarddiad blodyn cenedlaethol Cymru yn ymwthiwr deniadol, a gyflwynwyd yn ystod yr 19eg ganrif, yn lle’r genhinen ddiymhongar. Roedd David Lloyd George, yr unig Gymro i wasanaethu fel Prif Weinidog, yn eiriolwr cyhoeddus o’r Narcissus (ei enw Lladin) ac mae ei hymddangosiad yn gynnar yn y gwanwyn fel symbol o optimistiaeth natur yn cyd-fynd â Dydd Gŵyl Dewi ar 1 Mawrth. Y cysylltiad mwy anarferol yw bod cennin Pedr yn cael eu tyfu’n fasnachol yng Nghanolbarth Cymru i gynhyrchu galantamine i drin clefyd Alzheimer.

Mae’r gwreiddlysieuyn diymhongar hwn wedi’i nodi fel symbol Cymru yn Henry V gan William Shakespeare. Mae tystiolaeth hanesyddol yn bodoli hefyd bod llinach Duduraidd wedi dosbarthu cennin i gael eu gwisgo gan eu gwarchodluwyr ar 1 Mawrth, a elwir hefyd yn Ddydd Gŵyl Dewi i anrhydeddu nawddsant Cymru. Mae digon o lên gwerin difyr a gwaith dyfalu pam y mae cysylltiad annatod rhwng y Cymry â’r genhinen. Dywedir bod brenin o’r 7fed ganrif o Wynedd, Cadwaladr, wedi gorchymyn ei ddynion i frwydr yn eu gwisgo at ddibenion adnabod, ond beth bynnag yw’r tarddiad, rydym yn tyfu digon ohonynt ac maen nhw’n blasu’n hyfryd.

Mae tri chwarter miliwn o bobl yn siarad iaith frodorol Cymru – y rhan fwyaf yng Nghymru, ond hefyd yn Lloegr, yr UDA, Canada a’r Ariannin. Ychydig iawn o siaradwyr Cymraeg yn unig sydd erbyn hyn, ac yn draddodiadol Cymraeg oedd iaith Cymru wledig; ond mae’n gynyddol boblogaidd o fewn poblogaethau trefol. Mae arwyddion ffyrdd dwyieithog a sianel deledu Cymraeg, S4C, yn ychydig o enghreifftiau yn unig o ddefnydd dyddiol o’r iaith y byddwch chi’n siŵr o’u gweld pan fyddwch chi’n ymweld â Chymru.

Rhodd wedi’i cherfio â llaw o bren cadarn, y traddodiad o edmygydd gwrywaidd yn crefftio llwy garu i ferch a oedd yn arwydd i deulu’r ferch ei fod yn grefftus ac yn fedrus gyda’i ddwylo. Mae’r llwy garu hynaf sy’n bodoli yng Nghymru yn dyddio yn ôl i 1667 ac mae i’w gweld yn yr hyfryd Sain Ffagan: Amgueddfa Werin Cymru. Mae pob cerfiad penodol ar y llwy yn symbolaidd, o gariad tragwyddol y cwlwm Celtaidd, i’r coesynnau dirdro sy’n arwydd o gydberthynas.

Mae Undeb Gorawl Aberdâr De Cymru, a oedd yn cynnwys 450 o aelodau, wedi derbyn clod am boblogeiddio traddodiad côr meibion Cymru ar ôl ennill The National Music Union Brass And Choral Event am sawl blwyddyn yn olynol yn yr 1870au. Gellir adnabod canu corawl Cymraeg ar unwaith, gyda gwahanol bocedi yn canu gwahanol rannau. Ymhlith sylfeini traddodiadol y mudiad y mae Treorci a Threforys ac mae llwyddiant mwy diweddar Only Men Aloud wedi sicrhau bod traddodiad y côr meibion mor boblogaidd ag erioed gyda’r cynulleidfaoedd.

Dysgwch fwy am gorau meibion Cymraeg

Yn 2007 cafodd yr aderyn ysglyfaethus neilltuol hwn ei ddewis yr aderyn mwyaf poblogaidd ymhlith pobl Cymru. Llai na chanrif yn ôl dim ond dau bâr magu oedd yn y wlad, ond mae adferiad rhyfeddol y brîd yn golygu bod dros gant i’w gweld yn gwibio dros ardaloedd gwledig Cymru. Mae nifer o orsafoedd bwydo’r barcud coch hefyd yn cynnig cyfle i ymwelwyr fynd yn (weddol) agos at yr adar godidog hyn.

Weithiau rydym yn cymhlethu pethau i’n hunain. Er mwyn cyfleu hyn mae gan y delyn deires dair rhes o linynnau yn hytrach nag un. Yr Eidalwyr ddyfeisiodd yr offeryn melodi penodol hwn yn ystod yr 17eg ganrif, ond 100 mlynedd yn ddiweddarach roedd yn cael ei adnabod fel y delyn Gymreig. Credir bod amrywiaethau eraill o delynau wedi cael eu chwarae yng Nghymru ers y 11eg ganrif ac mae dehonglwyr dawnus o’r gelfyddyd, megis Elinor Bennett a Catrin Finch, ymhlith eraill, yn parhau i ysbrydoli cynulleidfaoedd a cherddorion brwd.

Look; we’ve all been guilty of some form of fashion faux pas in our formative years, and, for better or worse, the world won’t let us forget that, at one time, the Welsh had a real thing for tall black 'chimney' hats.

In reality, our association with the garment (a sort of elongated top hat) is actually our own doing. Though the hefty hats were indeed popular with Welsh countrywomen during the 19th century, it was their constant presence on postcards during the early days of Wales’ tourism industry that stereotyped them – along with red woollen cloaks – as part of ‘traditional Welsh dress’. Today, this (ahem) distinctive fashion choice is enthusiastically embraced, both by schoolchildren on St David’s Day, and flamboyant revellers at Welsh sporting fixtures.

Cynhaliwyd gêm rygbi’r undeb ryngwladol gyntaf Cymru yn 1881 yn erbyn Lloegr yn Blackheath. Doedd y gêm honno ddim yn un lwyddiannus i’r tîm oddi cartref, ond er gwaethaf y siom bach hwnnw, daeth cyfnod euraidd cyntaf Cymru gyda rhediad o dair blynedd yn ddiguro rhwng 1907 a1910. Mae llwyddiannau’r tîm wedi bod fel llanw a thrai ar hyd y ganrif a mwy dilynol, ond nid yw wedi atal y gefnogaeth anhygoel sy’n adlewyrchu pwysigrwydd diwylliannol y chwaraeon mewn trefi a phentrefi ar hyd a lled y wlad, yn enwedig yn ardaloedd diwydiannol De Cymru.